ماهواره در زمينه پيشرفت علوم مختلف كمكهاي شاياني بشر كرده اند و استفاده از آنها تاثير بسزائي در زندگي انسانها دارد

 الف) عصر حاضر عصر ارتباطات ماهواره اي است،اين فن آوري پيچيده و پيشرفته بعنوان شاخه اي مهم در تحقيقات فضائي ، اكنون جايگاه عظيمي در زمنيه هاي مختلف مخابراتي، پخش برنامه هاي راديو تلويزيوني ، سنجش از راه دور از قبيل: (زمين شناسي ،هواشناسي،نظامي و...) دارد.از اين ميان ماهواره هاي تامين كننده ارتباطات راه دور تاثير ويژه اي در امكان برقراري ارتباط بين كشورها را بوجود آورده و زمينه همكاري بين كشورهاي مختلف را در ابعاد گوناگون فراهم ساخته است.

ب) انواع ماهواره ها

1- از نظر گستره پوشش:

ماهواره هاي مخابراتي در سطح جهان را ميتوان از نظر نواحي و كشورهاي تحت پوشش به سه گروه تقسيم كرد:

گروه اول:ماهواره هاي بين المللي هستند كه در فواصل مشخصي از يكديگر در مدار سنكرون تعبييه شده و كليه نقاط زمين را پوشش ميدهند و به هم مرتبط هستند.

گروه دوم :ماهواره هاي منطقه اي هستند كه براي پوشش دادن به يك منطقه خاص طراحي و ساخته شده اند و حداكثر قدرت تشعشي را در پرتو اصلي خود بر روي منطقه موردنظر متمركز ميكنند.ماهواره هاي THURAYA(امارات متحده عربي) - ARBSAT (عربستان) - TORKSAT(تركيه) كه ارتباط مخابراتي مناطق مختلف جهان را با يكديگر برقرار ميكنند از اين جمله ميباشند.

گروه سوم : ماهوار ه هاي محلي هستند كه براي پوشش يك كشور ساخته شده اند و از اين نوع ماهواره ها ميتوان به ماهواره INSAT (هند) - ASAT (استراليا) و PALAPA (اندونزي) اشاره كرد.

2- از نظر كاربرد:

ماهواره را ميتوان با توجه به نوع كاربرد، مداري كه در آن مستقر هستند يا نوع سيستم طبقه كرد. ماهواره ها از ديدگاه كاربردي به دو گروه نظامي و غير نظامي تقسيم ميشو ند.در هر يك ار اين دو گروه كاربردهاي متعدي وجود دارند.از جمله موارد استفاده :

ماهواره هاي غيرنظامي: در زمينه هاي مخابراتي ، پخش راديو تلويزيوني ، سنجش از راه دور، دريانوردي، هوانوردي  و ساير ارتباطات متحرك (حدود 40 درصد)

ماهواره هاي نظامي: در زمينه هاي نظارت دريائي ، هشدار دهنده ، استراق سمع الكترونيكي ، عكاسي، مخابراتي ، علمي ، ناوبري ، هواشناسي (حدود 60 درصد)

 

همانطور كه ملاحظه ميشود ماهواره ها بيشتر براي مقاصد نظامي بكار گرفته ميشوند. ماهواره هاي نظامي از تنوع بيشتري نيز برخوردار هستند و با استفاده از سرمايه گذاريهاي بسيار كلان كشورهاي صنعتي از فن آوري پيشرفته تري نيز استفاده ميكنند.

 

ج ) سازمان هاي بين المللي ارتباطات ماهواره اي

 

جذابيت هاي ارتباطات ماهواره اي ، كشورهاي صنعتي ودر حال رشد را چنان تحت تاثير قرار داد كه شبكه هاي ماهواره اي بين المللي منطقه اي و محلي يكي پس از ديگري بوجود آمد.بمنظور هماهنگي و وضع مقررات يكسان ، نياز به يك مجموعه قانونگذار در سصح بين الملل براي مديريت اين شبكه احساس شد و سازمانهاي بين المللي ارتباطات ماهواره اي هم در اين راستا شكل گرفتند و به سرعت رشد و تكامل يافتند كه در ادامه بشرح مختصر هر يك از آنها ميپردازيم:

 

ج-1) اينتلست (INTELSAT)

 

بدنبال برگزاري چند گردهمائي در اروپا و آمريكا، همزمان با طرح وتوسعه ماهواره ها بمنظور تامين ارتباطات بين المللي با هزينه كمتر براي مردم جهان در 20 آگوست 1964 ميلادي سازمان جهاني اينتلست اعلام موجوديت كرد ودر 6 آوريل 1965 ميلادي ، اولين ماهواره مخابراتي به نام " ارلي برد" از سري اينتلست به فضا پرتاپ شد . نسل نهم اين سري از ماهواره ها داراي حدود 12 سال عمر با ظرفيتي بالغ بر 180000 كانال تلفني و سه كانال تلويزيوني است . سازمان جهاني اينتلست ارتباط تلفني ، كامپيوتر، تلكس ، راديو ،تلويزيون و ... را براي كليه كشورها از طريق ماهواره هاي خود كه بر فراز اقيانوسهاي اطلس ، هند و آرام قرار دارند ،تامين ميكند.

 

ج-2) اينمارست  (INMARSAT)

 

- ارتباطات ماهواره اي دريائي توسط سيستم "مري ست " (MARITIM SATELLITE ) در آمريكا براي نخستين بار در سال 1976 ميلادي شروع بكار كرد و بزودي اين سرويس مورد استفاده كشتيهاي غيرنظامي نيز قرار گرفت . بطوريكه تا ژانويه سال 1982 ميلادي تقريبا" 1000 كشتي زير پوشش هاي ارتباطات دريائي قرار داشتند. بعدها اين سازمان به اينمارست تغيير نام داد و دراول فوريه 1982 ميلادي بصورت يك سازمان جهاني شروع بكار كرد كه مقر آن در لندن است.

    - با استفاده از ماهواره هاي اينمارست در مدار سنكرون كه سرعت گردش ماهواره در آن باسرعت زمين يكسان است در فاصله 36000 كيلومتري از خط استوا ، به آساني ميتوان ارتباطات كشتي به كشتي ، خشكي به كشتي و برعكس ، سيستمهاي متحرك زميني و هوائي را با يكديگر و بطور كلي با شبكه هاي محلي ، منطقه اي و بين المللي مخابراتي برقرار نمود.بنابراين تمام امكانات ارتباطي از قبيل تلفن ، تلگراف ، فاكسي مايل ، اطلاعات رايانه اي و ... را ميتوان از طريق ماهواره اينمارست مهيا كرد.

د) نقش ماهواره در زندگي انسان

ماهواره در زمينه پيشرفت علوم مختلف كمكهاي شاياني بشر كرده اند و استفاده از آنها تاثير بسزائي در زندگي انسانها دارد . سيستمهاي ماهواره اي ، بسياري از مسائل و مشكلات مربوط به هزينه و زمان ارسال را حل نموده و كارآئي شبكه هاي تلويزيوني را بشكل چشمگيري افزايش داده است . در حال حاضربيش از هزار ماهواره در مدارهاي مختلف و براي مقاصد متفاوت در اطراف زمين در حال چرخش است . كاربردهاي وسيع ماهواره در زمينه مخابرات ، كشاورزي ، هواشناسي ، معادن ، اكتشافات ، نجوم ، حفاظت محيط زيست ، نظامي و ... اطلاعات بيشماري را در اختيار انسان قرار داده كه مواردي از آن را ذكر ميكنيم.

د-1) مخابرات

ماهواره ها امكان برقراري ارتباطات بين الملل شامل (تلفن، تلكس ، فاكس ، ديتا و ارتباطات راديو و تلويزيوني ) كشورها با يكديگر را برقرار مينمايند. علاوه بر آن زير پوشش قرار گرفتن نقاط دور افتاده وصعب العبور كشورها كه از طريق فرستنده ها و شبكه هاي زميني نمي توانند زير پوشش تلفن ، تلكس ، ديتا ، فاكس و امكانات ارتباطي ديگر قرار گيرند از طريق ماهواره امكان پذير ميگردد.

- امكان برگزاري كنفرانس تلفني و تلويزيوني از راه دور(ويدئو كنفرانس)

- تامين سريع ارتباط مخابراتي هنگام بروز سوانح طبيعي نظير زلرله ، آتش سوزي ، طوفان وسيل كه باعث قطع ارتباطات ميشوند.

 - ايجاد امكان انتشار روزنامه هاي كثيرالانتشار بطور همزمان در نقاط مختلف كشور و جهان ، ايجاد شبكه هاي مختلف ديتا از قبيل اينترنت - اينترانت و ...

 

 - ارتباط مراكز رايانه اي در سطح بين المللي

د-2) راديو و تلويزيون

فراهم ساختن زمينه ارسال گزارشهاي صوتي و تصويري به تمام نقاط جهان از وقايع مختلف و بطور همزمان و پوشش كليه نقاط كشور از نظر پخش برنامه هاي راديو و تلويزيوني

د-3) كشاورزي

- تعيين وتشخيص سطح زيركشت محصولات كشاورزي و پوشش جنگلي در يك محدوده بزرگ نظير كشور ايران

    - حفاظت و آگاهي از فرسايش خاك

    - اكتشافات و مديريت منابع آب زيرزميني

    - تهيه نقشه خاك شناسي و حاصل خيزي خاك

    - كشف آتش سوزي در جنگل

اساسا" با استفاده از امكانات ارتباطي و زاويه ديد ماهواره ها ميتوان از تغييرات كمي و كيفي محصولات كشاورزي در سطوح بسيار وسيعي اطلاعات لازم رابدست آورد

د-4) معادن و زمين شناسي

  - شناسائي مقدماتي معادن

  - اكتشافات شامل نفت و گاز

  - مطالعه لرزشهاي پوسته زمين در اثر شكستن طبقات آن

  - تخمين و پيش بيني عملكرد مواد آتشفشاني در آينده با دقت بسيار بالا و جلوگيري از ضايعات وقوع آتشفشان يادآور ميشود . در استان آذربايجانغربي از امكانات ماهواره اي براي شناسائي و اكتشاف معدن طلاي زرشوران تكات استفاده شده است.

د-5) منابع آب و اقيانوس شناسي

  - بررسي آلودگي منابع آب

  - شناسائي نحوه گسترش مواد رسوبي معلق در رودخانه ها و درياها

  - تعيين محل مناسب براي احداث سدها و نيروگاه ه

د-6) نظامي

 علاوه بر تامين ارتباط مخابراتي اضطراري در زمان جنگ ، ماهواره ها اطلاعات بسيار دقيق و مفيدي راجع به زاغه هاي مهمات در زيرزمين ، مقر تانكها و خودروهاي نظامي ، محل استقرار نيروها ، مراكز تجمع ، آرايش و جابجائي نيروها و تخمين تعداد نفرات و ادوات در اختيار فرماندهان نظامي قرار ميدهند.   در جريان جنگ خليج فارس ، ماهواره هاي جاسوسي - عكاسي آمريكا بيش از 12 بار در روز از قلمرو فرماندهان نظامي عراق عبور ميكردند ودر هر عبور صدها عكس و تصوير از اوضاع گوناگون اين كشور در اختيار فرماندهان نظامي قرار ميدادند.ماهواره ها در زمينه نظامي كاربردهاي آشكار و پنهان فراواني دارند كه از ذكر موارد آن صرف نظر ميكنيم.